Vreemd konijn

Het is gemeenzaam bekend dat er in onze contreien vroeger veel meer cafés waren. Ik kom dan ook regelmatig in huizen waarvan de bewoners me vertellen dat hun woonkamer vroeger gelagzaal was. In dit huis was dat ook het geval. De tegels ben ik overigens al eerder tegengekomen. Maar bijzonder hier is een stukje van de vloer dat ontbreekt. Ooit stond op die plaats de toog, Bij het afbreken ervan bleef naar verluid een gat over waar een poot van de toog was. Het is niet duidelijk of er ook gaten op andere plaatsen waren, want we mogen toch veronderstellen dat het ding niet op een poot stond. Maar in elk geval was er een plaats waarvoor men niet meer de gepaste tegel vond om de leemte te vullen. Een tegel die min of meer in dezelfde tonaliteit gemaakt was maar met een totaal ander motief en zelfs een ander formaat, moest volstaan om de vloer te vervolledigen. Dwarsliggers blijkbaar toentertijd, want een kwartdraai naar rechts zou net iets minder stroef geweest zijn… Gelukkig hebben de huidige bewoners dit stukje ‘gerestaureerd erfgoed’ bewaard.

foto © Johan Lingier, 2012

Ook de naam van het etablissement was overigens bijzonder: op de gevel prijkte een bord ‘In het konijn mag men drinken en geestig zijn’. De uitbater was immers ook nog handelaar in konijnenvellen!

Het project heeft een naam

Zoals je aan de hoofding van de blog kunt merken heeft het project nu ook een titel. De keuze voor ‘tiGels’ heeft een en ander te maken met de etymologie van het woord tegel. Ik heb al in een eerder bericht verwezen naar zijn afkomst. De titel is ontleend aan oude vormen van het woord. In het  Middelnederlands komen de vormen tegele en tichel voor. In het oudengels vinden we ook de vorm

tigel(e) (in hedendaags Engels: tile).

De moderne meervoudsvorm die ik er aan gegeven heb is natuurlijk niet correct, maar de vrijheid die ik mij permitteer leent zich wel tot een anagram van Gistel. Want ook dat staat nu vast: het project zal toegespitst worden op de stad Gistel en haar deelgemeenten Moere, Snaaskerke en Zevekote. Een afbakening was, gezien de doelstellingen, absoluut nodig. Ik kan nu ook rekenen op alvast de logistieke steun van de stad Gistel. Waar ik uiteraard zeer dankbaar voor ben!

(bronnen: Van Dale Etymologisch woordenboek  en de website etymologiebank)

Verhalen

Vandaag was een vruchtbare dag, om allerlei redenen. Ik heb vier bezoeken afgelegd en wat mij behalve een paar mooie vloeren vooral is bijgebleven, is de gastvrijheid en de vriendelijkheid van de bewoners die mij ontvangen. Heel spontaan worden verhalen opgedist. Verhalen die gaan over toekomstplannen of over vroeger. Dat is een belangrijk aspect van dit project: het is precies wat ik hoopte te bereiken. Ik heb eerder al enkele verhalen kunnen capteren op video. Die van vandaag zijn niet vastgelegd, maar ik breng er alvast graag verslag van uit via dit kanaal.

Jean-Pierre Raynaud - La Maison

Wie spreekt over kunst en tegels kan niet omheen het oeuvre van Jean-Pierre Raynaud. Deze Franse kunstenaar, geboren in 1939 in Courbevoie, behaalde een diploma tuinbouw, maar begon na zijn studies onmiddellijk aan een artistieke loopbaan. Hij werkte met alledaagse voorwerpen die in een volledig nieuwe context geplaatst werden en tot een eigen iconografie uitgroeiden. Wereldberoemd zijn zijn, dikwijls gigantische,  plantenpotten met cement gevuld, zijn verkeersborden, later zijn vlaggen, maar vooral ook zijn witte tegels.

Dambordvloer voor een schrijver

Een tijd geleden kreeg ik van iemand onderstaande foto toegestuurd. De man op de foto is Howard Jacobson, winnaar van de Man Booker Prize 2010 met zijn boek ‘De Finklerkwestie’. Het is niet de bedoeling een literaire wending te geven aan deze blog, zeker niet als je weet dat de auteur in kwestie een bloedhekel aan bloggers heeft, maar kijk maar even naar de vloer van de toch wel benepen ruimte waarin hij poseert.

Ik blijf gefascineerd door de rood-witte dambordvloer (zie mijn eerder bericht rond Mathew Cerletty). Het is enerzijds strak, helder, net en anderzijds heeft het een bijna magische aantrekkingskracht, een belofte – of een dreiging! – van een andere wereld, van ongeziene mogelijkheden waarin de fantasie wild tekeer kan gaan. Een bijzonder geschikte vloer voor een schrijver, of een beeldend kunstenaar, dus. Het extreme perspectief in deze foto verhoogt natuurlijk het surrealistisch gehalte.

De foto is gekopieerd uit De Morgen van woensdag 2 maart 2011, is mij meegedeeld. Ik heb helaas de naam van de fotograaf niet kunnen achterhalen, ook het online  archief van de krant gaf geen uitsluitsel. Mocht iemand die kennen dan wil ik die graag nog toevoegen. En weet iemand waar dit gesitueerd is?

Metategels

Ik had nooit stilgestaan bij het idee van een tegel van tegels, een metategel zeg maar. Zo hoogdravend zullen de bedoelingen van de bouwers wel niet geweest zijn. In 1938 zal men ook niet echt wakker gelegen hebben van bezuinigen en recycleren, toch niet als je weet dat de rest van het huis niet bepaald armtierig gebouwd en ingericht werd. Het zal eerder een kwestie van creatieve huisvlijt geweest zijn toen de bewoners hun terras opfleurden met de tegels die je hieronder ziet. Ze bestaan uit brokstukken van tegels - zowat alles wat men kon vinden - die met mortel samengepuzzeld werden tot nieuwe tegels van ca. 29 cm. Op het terras worden ze in dambordpatroon afgewisseld met effen rode tegels. Door die werkwijze zijn de tegels bovendien stuk voor stuk verschillend van elkaar. Vijftig heb ik er kunnen tellen. Kunst of kitsch? De huidige eigenaars van het huis zijn er zelf ook niet uit. In elk geval een bijzondere vloer en het is uitermate gezellig toeven op dit terras op een zonnige dag!

Een klein voorsmaakje:

1835

De tegels zijn in het kader van dit project vooral aanleiding tot ontmoeting, katalysator voor verhalen, aanleiding tot creatie. In dat opzicht zijn ze allemaal ‘gelijkberechtigd’. Maar ik moet toegeven dat er, esthetisch gesproken, wel eens eentje uitspringt. Ik had onlangs het genoegen in een oud landhuis uitgenodigd te worden. Bovendien is de huidige bewoner ook nog eens historicus met een passie voor de geschiedenis van zijn huis. Sommige van de vloeren in het huis dateren van rond 1835. 

De combinatie van mooie tegelvloeren met een historische duiding is een echte meevaller. De eigenaar heeft een video-interview toegestaan en deed een boeiend relaas van de historiek van de vloeren in zijn huis met verwijzingen naar de toenmalige sociale verhoudingen die ze illustreren. Naast de sierlijke tegel uit de inkom (waar geen personeel kwam) toon ik daarom ook een stukje van een werkvloer in het zelfde huis (het territorium van het huispersoneel). Het is de bedoeling dat materiaal later op te nemen in de presentatie van het project. 

(foto's © Johan Lingier, 2012)

werkvloer kelder

inkom

Mathew Cerletty

Ik wil in deze blog ook af en toe berichten over andere kunstenaars in wiens werk er op een of andere manier tegels verschijnen, ongeacht of dat systematisch gebeurt of eerder occasioneel is.

Mathew Cerletty is een jonge Amerikaanse kunstenaar die in België vertegenwoordigd wordt door Office Baroque Gallery in Antwerpen. Er was werk van hem opgenomen in de tentoonstelling ‘Public Private Paintings’ in Mu.ZEE. Aanvankelijk tekende en schilderde hij realistische portretten. Later begon hij logo’s, teksten, slogans of andere ‘populaire’ beelden te schilderen. Hij richt hiermee zijn pijlen op de consumptiewereld waarin we leven. Sommige werken lijken volkomen abstract, maar ze blijken telkens op bestaande beelden terug te gaan: alles wordt (louter) beeld (zie over Cerletty o.a. een artikel van Jos Van den Bergh en een ruim overzicht van zijn werk). 

Hier twee werken van Cerletty. De afbeeldingen zijn met vriendelijke toestemming van Office Baroque Gallery overgenomen van de galeriewebsite. 

Mathew Cerletty
'Purina', 2009
oil on linnen

Mathew Cerletty
'Tile', 2007
pencil on paper

De tekening 'Tile' toont tegels. Merkwaardig genoeg is de titel in enkelvoud gesteld. Op het eerste zicht doen ze aan een badkamer denken of een andere cleane ruimte. Maar het beeld kan ook naar een heel andere setting verwijzen. Als toeschouwer heb je er het raden naar: zit er een verhaal achter die tegelwand? Cerletty laat ons in het ongewisse en we blijven wat verweesd achter met een ogenschijnlijk, maar eigenlijk bedrieglijk simpel beeld.

Waar ‘Tile’ uitdrukkelijk een tegelmotief weergeeft, heeft ‘Purina’ in feite niets met tegels te maken. ‘Purina’ intrigeert en illustreert goed waar Cerletty mee bezig is. Het is de perfect geschilderde weergave van het logo van een diervoederproducent, tegenwoordig een onderdeel van Nestlé. Op de website van het bedrijf wordt het logo de meest verheven symboliek toegeschreven. Het werk van Cerletty gooit dit beeld op zichzelf terug, zonder symboliek, zonder uiterlijke betekenis. En wat zie je als je niets afweet van de bron van dit beeld? Hoezeer worden we misleid door beelden of door onze interpretaties ervan?

Het dambordmotief van ‘Purina’ trof mij in het bijzonder ook omdat ik in 2011 zelf een werk gemaakt heb met dit patroon, weliswaar in perspectief. 

Johan Lingier
zonder titel, 2011
olie op doek

Onze achtergronden, intenties en bronnen verschillen uiteraard. De vormelijke inspiratie voor mijn schilderij haalde ik uit een documentaire, uitgezonden op Canvas, over de teloorgang van de dorpscafés in de Westhoek. Het werk heeft geen titel en kaderde in de tentoonstelling ‘RETI(T)LED’, een reeks die handelt rond verhullen en onthullen (zie hierover de tekst van Annelies Vantyghem).  Het rood-witte patroon is bovenop een aantal oudere lagen geschilderd - slechts hier en daar schijnt nog iets van die geschiedenis door. Hetzelfde motief gebruikte ik in die tentoonstelling verder voor een ingreep in de galerieruimte waarbij de vloer herbetegeld werd (een foto hiervan is bij het introbericht van deze blog gepubliceerd).

Tot slot hier nog een foto die ik maakte in een van de oude huisjes in Moere (zie bericht van 29 mei). 

foto © Johan Lingier, 2012

Boudolf Tegels Gistel

De Gistelse firma Boudolf is al een eeuw actief. Tot een stuk in de jaren 60 van de vorige eeuw produceerde de onderneming zelf cementtegels. Sindsdien beperkt ze zich tot de verkoop van tegels. Gelukkig werd heel wat materiaal uit dat verleden bewaard. De huidige zaakvoerder, nog steeds een Boudolf, koestert dit erfgoed met een warm hart. Ik had de gelegenheid om de oude voorraadzolder en de voormalige toonzaal te bezoeken: een schatkamer! Hieronder vind je enkele beelden die ik maakte in de oude toonzaal.

In de huidige toonzaal kan de bezoeker o.a. een oude tegelpers, enkele tegelmallen en een paar fraaie exemplaren van cementtegels bewonderen. Filip Debaillie publiceerde in 2005 een studie over de historiek van de firma Boudolf: ‘Het verhaal van een tegel’ (verschenen in het tijdschrift van Heemkring Gestella ‘Gestella krantje’ jg. 27, nr. 2, 2005).


(alle foto's © Johan Lingier)